Arangkada of Leo Lastimosa for April 27, 2009

                   HINIKAWAN SA KALAMBOAN

 

       Sitio Private, Mantalongon, Dalaguete, Cebu—Nagpabilin nga masulub-on ang mga agianan dinhi ug sa ubang mga umahan sa gitawag nga "vegetable basket" di lang sa Sugbo kon dili sa tibuok tungatungang Kabisay-an.  Labihang lisora ang pagtungas dinhi.  Wa pa gani ming kaabot sa mas hilit nga mga umahan sa Dalaguete ug kasilinganan nga mga lungsod sa habagatang Sugbo.  Wa pa gani mi magkabiba og mga utanon ug mga lagutmon ug may tarung pa ming mga sakyanan.

Unsa kaha intawon kalisod alang sa mga mag-uuma ang paghakot sa bug-at nilang mga abot sakay sa habalhabal, karomata, balsa, o
magbaktas lang agi sa titip ug libaungon nga kadalanan?
               -o0o-
       Maglisod ko pagtuo nga human sa way kinutobang pagarpar sa atong mga politiko pagpasidungog sa mga mag-uuma sa Dalaguete tungod sa dako nilang tampo pagpalambo sa suplay sa pagkaon ug sa lokal nga ekonomiya sa Sugbo ug sa rehiyon, padayon nga gipasagdan ang usa sa ilang batakan nga panginahanglan--ang tarung ug luwas nga agianan gikan sa ilang mga umahan ngadto sa kamerkadohan.

Pagpabaya ba diay sukli sa ilang kakugi?  Ulug-ulog ba lang diay ang
ganti sa ilang pagtukaw ug paningkamot pagtikad sa ilang panginabuhi
ug kaugmaon?  Pila na ka saad ug pasalig sa panabang, sa kapid-an na
ka mga tagduma nga nagbanus-banos pagtungkawo sa gahom, ang gipakyas ug nasiyam-siyaman na lang wa pa gyod matuman?
               -o0o-
       Si Mayor Andrade Alcantara sa Dalaguete gipasaligan ni Kongresista Pablo Garcia sa ikaduhang distrito sa Sugbo nga masemento sa DPWH ang dan paingon sa Mantalongon sa di pa matapos ang iyang termino.  Wa hinuon tinoa ni Garcia unsa nga termino—ang iya bang una nga mapupos na sunod tuig, o magpasubli pa siya alang sa ikaduha ug ikatulo.

          Naagian tuod namo ang sementado nang kabahin sa dan.  Apan dako pa kaayong kuwang.  Ang labing dakong bahin nagpabilin nga batuon, libaungon ug langay kaayong latason.  Hinaot nga matuman na gyong labing bag-ong saad nga giluwatan.

-o0o-

          Unsa man diay gihimo sa nangaging mga tagduma nga gipulihan nilang Andrade ug Garcia?  Nganong wa may ikapakita nga kalig-onan sa pagtabang sa mga mag-uuma nga mas dako pa gyod unya ang matampo kon mahatagan sa dugay nang gipasalig nga mas maayong agianan?

          Kon matarung nang dan paingon sa Mantalongon ug sa ubang bukiran nga mga umahan, di lang ang panguma ang molambo.  Ang industriya sa turismo hingpit nga molipang.  Ang katahom ug kabugnaw sa kabukiran sa Dalaguete, nga di gyod nato ikauwaw nga itandi sa Baguio, tinong makadani xsa lokal ug langyawng mga turista.  Ambot nganong wa pa gyoy naninuod sa pagpanlimbasog nga kining hilit nga suok sa Sugbo kahatagan sa iyang makiangayon nga bahin sa kalamboan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 26, 2009

                   KUKO SA TELCOS

 

          Mantalongon, Dalaguete—Inihap na lang ang malipayong mga adlaw sa mga kompaniya sa telepono.  Bisan sa ilang kusganong pagsupak ug pagbabag, moabot ang adlaw nga wa nay bayad ang tinawganay, di lang ang text messaging, sa telepono.  Wa ka masayop pagbasa:  Libre nang text ug tawag sa telepono.  Dinhi sa Pilipinas ug sa bisan asang bahin sa kalibotan.

          Ang higanteng kausaban nga mopapas sa naandang patigayon sa mga kompaniya sa telepono nagsugod na.  Di na ni kapugngan.  Bisan magkonsabo sila paggawong sa industriya.  Bisan duphan sila sa alyado nilang mga politiko.  Wa na silay mahimo.  Gawas sa pagdawat ug pagpaabot, sama sa ubang mga makasasala, sa adlaw sa panudya.

-o0o-

          Dugay rang nakaplagan ang teknolohiya sa paghimog mga tawag sa telepono pinaagi sa internet.  Nga di na kinahanglan nga moagi sa mga kable ug sistema sa mga kompaniya sa telepono.  Sa ato pa, di na nila kapahamtangan sa makabungog nilang pagpamitaha pinaagi sa pagbunal sa makalilisang nilang mga bayranan.

          Ang bugtong nakaluwas sa mga kompaniya sa telepono mao ang limitado nga access sa internet dinhi sa ato.  Gawas pa, wa ta maanad pagpanawag sa atong mga kabanay ug mga higala nga mag-atubang sa PC.  Salamat sa atong pagkaggapos sa kasayon sa telepono, napakyas ang rebolusyon nga mopalingkawas unta nato gikan sa di makiangayon ug pinaburot nga mga bayranan.

-o0o-

          Apan inay maluya nagpadayon ang rebolusyon.  Pinaagi sa paglayat gikan sa PC ngadto sa mga telepono.  Salamat sa labing bag-ong mga teknolohiya, mahimo na sa mga telepono ang bisan unsang mahimo nato niadto sa PC.

          Mahimo na tang manawag sa telepono ginamit ang internet.  Sa ato pa, hingpit nang malaktawan ang sistema ug ang way kinutoban nga pagpaginansiya sa mga kompaniya sa telepono.  Ang Skype duna nay application alang sa iPhone ug Android.  Ug maggamit na sab karon bisan sa ubang matang ug mas barato nga bag-ong mga telepono.

-o0o-

          Napamatud-an ni nako sa among pagtungas dinhi sa bukid sa Mantalongon, Dalaguete atol sa Kapamilya Backyard Gardening Field Trip.  Pinaagi sa fring.com, naka-chat ug nakatawag ko sa akong mga higala pinaagi sa Skype, Google Talk ug Yahoo Messenger ginamit ang akong telepono.

          Pinaagi sa qik.com, nakahimo kog live video ug audio stream sa lapad ug malambuon nga mga umahan sa Mantalongon.  Nahimo ni nakong tanan sud sa tunga sa oras.  Ang akong gasto?  P10.  Kon niagi pang akong mga tawag sa sistema sa mga kompaniya sa telepono, labihang dakoa unta sa atong bayranan.  Gani, salamat sa bag-ong mga telepono nga paspas nang mangita sa wifi connections, mahimo nakong tangtangon ang SIM sa akong telepono ug makapadayon sa naandang mga gimbuhaton.  Sa ingon, hingpit nang makalingkawas gikan hakog nga mga kuko sa mga kompaniya sa telepono.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 25, 2009

            JUN UG NICOLE

 

          Sa imong pagbasa ini, nakabiya na sa Pilipinas si Lance Corporal Daniel Smith, nga nakonbikto na unta sa pagpanlugos, apan giabsuwelto sa Court of Appeals human bakwia ni Nicole ang pasangil nga gilugos siya.  Makapasamot ni sa kasuko sa nagpakabana nga mga pundok sa bantang nga maniobra nga gipasangil sa Malakanyang ug sa Amerikanhong kagamhanan.

          Apan wa silay mahimo.  Ang biktima na mismo ang nitahan.  Nipili sa pagsugod og bag-ong kinabuhi uban sa iyang hinigugmang Amerikanhon.  Sa di pa ta motulisok ni Nicole, mahimo bang atong pangutan-on ang atong kaugalingon unsay atong natabang niya sa tungason niyang pakigbisog batok sa mga higante?

-o0o-

          Nga mao say angayan natong hinuklogan sa di pa moingon og "mirisi!" ni Jun Lozada.  Kinsa mahimong bilangguon bisan unsang orasa tungod sa iyang pagdumili pagpiyansa sa kasong perjury nga gipasaka ni kanhi presidential chief of staff Mike Defensor batok niya.

          Mao ba ni ganti ni Lozada sa iyang pagsulti sa kamatuoran?  Mao ba ni dangatan sa iyang pagtahan sa iyang kaharuhay ug kasikit sa gahom?  Nga padayon unta niya nga mahuptan kon nipili pa sa pagdason sa pagpamakak nga, gawas nga maoy naandan sa nangalisbong pamunoan, gidawat na ug gilingiw-lingiwan lang sa katawhan nga hagbay rang nawad-an sa paglaom nga makasaksi pa sud ning kinabuhia og tinuoray nga kausaban?

-o0o-

          Nagdasok na sab ang mga nanambong sa labing uwahing hugna sa Kapamilya Backyard Gardening seminar sa TV Barn sa ABS-CBN Cebu.  Si George Paculba sa Departamento sa Agrikultura maoy nitudlo sa mga nanambong mahitungod sa organic farming paghimog organic fertilizer pinaagi sa pagbuhi og wati.

          Nalipay kong wa pa mapawong ang kadasig sa mga Sugbuanon pagkat-on unsaon pagpananom sa ilang kaugalingrong nataran, bisan kon wa silay mga luna.  Hinaot nga ang ilang kaikag mas mopalig-on sa pagbarug sa ilang mga tiil.  Di lang sa pagpananom kon dili sa uban pang mga natad sa inadlaw-adlaw nilang panginabuhi.  Ug makakumbinser nila nga ang tinuorayng kausaban di maggikan ni bisan kinsa kon dili sa ilang kaugalingong mga paningkamot.

-o0o-

          Ang panagtagbo sa mga molupyo sa mga dakbayan ug sa mga mag-uuma sa Dalaguete sa habagatang Sugbo, atol sa Kapamilya Backyard Gardening Field Trip, nga madungan sa Halad sa Kapamilya sa Dalaguete karong adlawa, gipanghinaot nga mosangpot sa panagbayloay og kasayuran nga makatabang sa tanang hingtungdan:

·        Ang taga dakbayan makahibawo sa aktuwal nga kasinatian sa mga mag-uuma sa pagtikad ug pagpalambo sa mga umahan ug makahatag sa makiangayon nga pasidungog sa mga nagtukaw pagpakaon sa nasud ug sa katawhan; ug

          *   Ang mga mag-uuma masayod pilay presyo sa ilang mga abot sa kamerkadohan sa mga dakbayan ug kon unsa ang labing himalitan sa mga konsumidor.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 24, 2009

              WAY IKOGAY

 

            Dakong eskandalo ang kalangay sa party-list representatives nga nidaog sa niaging piniliay paglingkod sa Kongreso aron pagrepresentar sa ilang mga hut-ong.  Apan mas dakong eskandalo ang paglingkod sa mga itoy sa Malakanyang nga bisan unsaon og tuali di gyod makapangangkon nga nagrepresentar sa labing kabos ug gagmayng mga hut-ong sa katawhan.

            Ang paglingkod ni Ma. Lourdes Arroyo, manghod ni First Gentleman Mike Arroyo ug bayaw ni Pres. Arroyo, isip representante sa party-list group Ang Kasangga, makahimo nang upat sa mga Arroyo nga manglingkod sa Kongreso.  Ang unang tulo ka Arroyo wa maglipudlipod pagpakita nga di ang interes sa  kinabag-an maoy ilang girepresentahan.

                        -o0o-

            Way bisan usa ka mahistrado sa Korte Suprema nga nisupak sa pagdili sa politikanhong mga partido nga magtakoban isip party-list group ug mopadagan og buwag nga pundok sa mga kandidato.  Apan wa silay nahimo pagbaraw sa mga nangangkong party-list groups nga gigastohan sa mas mat-an nga mga nagtungkawo sa gahom.

            Gawas sa ikaupat nga Arroyo, nakalingkod sab isip party-list representatives ang anak sa usa ka senadora, igsuon sa kanhi tsirman sa Comelec ug retiradong heneral nga mas naila isip berdugo kay sa pagka sundawo sa republika.  Kinsa man tuod ang makabadlong sa pagpanguhong sa mga pundok nga mangangkong maoy tingog sa mga kabos apan gigawongan sa mga politiko nga maoy nakaingon sa ilang katimawa?

                        -o0o-

            Inay madugangan ang tinuorayng mga representante sa mga mamumuo, mag-uuma, magtutudlo, kabataan, kababayen-an, may kakulian sa panglawas ug ubang naapiking mga hut-ong, nga way kahigayonan sa pagdaog sa naandan nga mga piniliay, mas malubong na hinuon ang ilang tingog.

            Kay ang paglingkod sa dugang itoy sa Malakanyang motino lang nga magpabilin sila sa gahom lapas sa 2010.  Kon di man gyod kalusot ang cha-cha nga mohimo ni Pres. Arroyo nga primero ministro, mas daghang moabiba niya isip speaker kay higanteng katalagman na lay makapugong sa iyang pagkapili isip kongresista sa Pampanga.  Isip ikaupat nga labing gamhanang opisyal ubos sa presidente nga ila ra sang alyado magpadayon ang malipayon nilang mga adlaw.

                        -o0o-

            Ang paglingkod sa ikaupat nga Arroyo sa Kongreso maoy labing bag-ong ebidensiya nga si Pres. Arroyo nawad-an na sa bisan unsang lama sa kaikog.  Himuon niyang tanan pagpabilin sa gahom o, kon di man gyod mainat ang iyang termino, pagpanalipod sa tanan niyang natumpi way uwaw niyang pamunoan.

            Maong nagbaha ang kuwarta sa tugkaran mismo sa Malakanyang.  Gisuburnohan bisan ang mga Obispo ug mga cardinal.  Namungingi na sa mga heneral ang iyang gabinete.  Pinatuyangan ang kukhan niyang mga alyado sa nagkalainlaing mga buhatan.  Gilingiwlingiwan ang mga kalapasan sa pinalabing mga magpapatigayon.  Maong alang sa wa magtuo nga mahimong banhawon ang balaod militar kon wa nay laing kapilian, mas maayong manguros na lang mong daan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 23, 2009

              KILKIL SA CARTEL

 

            Kon matinud-anong Malakanyang sa pagpanalipod sa mga konsumidor gikan sa pagpahimus sa mga kompaniya sa lana, angayng dasonan angayng dasonan ni Pres. Arroyo ang kasong gipasaka sa mga konsumidor batok sa giingong panagkonsabo sa Shell, Petron ug Chevron (kanhi Caltex) sa pagpamaniobra sa presyo ug pagpaburot sa ilang ginansiya.

            Ug kon ganahan si Arroyo nga momatuod nga inay magpinuhalay pagpaubos sa presyo, nga maoy panghinaot sa oil deregulation law, nagsabot na hinuon ang tulo ka higante pagtilok sa nihit nang daang kita sa kabos nga mga konsumidor pinaagi sa paghikaw sa makiangayon nilang bahin sa pagbarato sa lana sa merkado sa kalibotan, di siya kinahanglang motan-aw sa layo.

-o0o-

            Ang labing sayon ug laktod nga mahimo ni Arroyo pagmatuod sa pasangil nga nag-umol og cartel ang mga kompaniya sa lana mao ang pagsubli sa labing uwahing pagsaka sa presyo sa gasolina:

·        Ang Shell nipasaka og P0.50 matag litro sa ilang gasolina sugod sa alas-12:01 sa kadlawon niadtong Miyerkoles;

·        Ang Petron nipasaka og P0.50 matag litro sa ilang gasolina sugod sa alas-12:01 sa kadlawon niadtong Miyerkoles; ug

·        Ang Chevron nipasaka og P0.50 matag litro sa ilang gasolina sugod sa alas-6 sa buntag niadtong Miyerkoles.

Kon wa pa magpindotay ang Shell, Petron ug Chevron, nganong

managsama man ang pagsaka sa ilang presyo sa managsamang higayon, ang Chevron nauwahi lag unom ka takna?

-o0o-

            Ang mas dakong kahiwian sa bag-ong usbaw sa presyo sa gasolina mao nga nahimo ni atubangan sa dakong pagtidlom sa presyo sa lana sa merkado sa kalibotan.  Human niabot og $56 matag baril sa niaging semana, ang lana nitibugsok ngadto sa $45 matag baril karong semanaha.

            Lisod katuohan nga ang nakita sa mga kompaniya sa lana mao ra ang pagsaka sa presyo sa niaging semana ug kalit silang nabuta sa pagtidlom sa presyo karong semanaha.  Dihadiha ang ilang pagpasaka apan magpasalipod sa tulo ka buwan nilang imbentaryo kon pangayoan nag kunhod.

-o0o-

            Nahibawo na hinuon tang tanan hain kapusta si Arroyo.  Mao ni hinungdan nganong wa pa masubli ang oil deregulation law.  Mao ni hinungdan nganong wa pa maablihi ang mga libro sa mga kompaniya sa lana bisan sa masuk-anong pasidaan ni Energy Secretary Angelo Reyes.  Mao ni hinungdan nganong gibungulbungolan ni Arroyo ang pangangkon ni Neda Secretary General Ralph Recto nga gipaburot ang presyo sa lana sa Pilipinas baleg P8 matag litro.

            Kay bisan sa sukwahi niyang pangangkon, si Arroyo maoy labing malipay kon magpabiling taas ang presyo sa lana.  Kay magpabiling dako ang 12% nga Evat nga iyang makolekta sa matag litro sa lana.  Di lang una ta mangita hain padung ang nagbuntaog nga buhis nga iyang gipugos pagkuha gikan sa nabuktot nga mga konsumidor.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 22, 2009

              HALAD SA DALAGUETE

 

            Laing lungsod sa habagatang Sugbo ang motanyag og tibuok adlaw nga piyesta sa libreng mga pangalagad.  Ang lokal nga mga opisyal sa Dalaguete nga gipangulohan ni Mayor Andrade Alcantara mopasiugda sa Halad sa Kapamilya sa Dalaguete karong Sabado, Abril 25, aron pagtabang sa mga molupyo pagsagubang sa kalibotanong krisis sa ekonomiya.

            Dason ni sa Halad sa Kapamilya sa Sibonga nga gipasiugdahan nilang Mayor Lionel Bacaltos ug kaubanan sayo karong tuiga.  Sundan sab ni sa Halad sa Kapamilya sa Liloan nga pasiugdahan nilang Mayor Duke Frasco ug kaubanan paglusad sa tibuok buwan nilang kapiyestahan karong Mayo 9.  Hinaot nga ang ubang lokal nga mga opisyal sa Sugbo motanyag sab sa tanang matang sa pangalagad nga makahimong mas sayon sa kinabuhi sa katawhan.

-o0o-

 Ang Halad sa Kapamilya sa Dalaguete maglakip sa mosunod nga mga pangalagad:

·        Libreng konsultasyon ug pagpanambal, libreng ibot ug limpiyo sa ngipon ug libreng tuli pinaagi sa mga doktor sa Provincial Health Office, Philippine Air Force Medical Team, RHU I & II ug pribadong mga boluntaryo;

·        Local ug Overseas Job Fair uban sa 30 ka lokal nga employers ug overseas placement agencies nga motanyag og kaliboan ka kahigayonan sa trabaho (nagpadayon na karon ang rehistrasyon sa munisipyo);

·        One-Stop Shop sa mga pangalagad sa Department of Foreign Affairs (ang mga aplikante sa pasaporte makakuha na sa application forms sa buhatan ni Mayor Andrade Alcantara), National Statistics Office, National Bureau of Investigation, Philippine Overseas Employment Administration, Overseas Workers Welfare Administration ug Philippine Health Insurace; ug

·        Agro-Livelihood Fair (salmotan sa 10 ka kahugpongan sa mga mag-uuma ug sa mga manghimoay og lumad nga mga pagkaon ug magpasundayag sa labing lab-as ug lamian nga mga utanon).

-o0o-

            Ang Halad sa Kapamilya gisugdan sa ABS-CBN Cebu isip tinuig nga kalihokan sa Plaza Independencia sa Dakbayan sa Sugbo.  Dayon nahimo ning makaduha sa usa ka tuig, sa matag Hunyo ug Nobyembre.  Ang labing uwahing duha ka "Halad" napahigayon sa dakong wanang sa UP Cebu College sa Lahug.

            Ang "Halad" maoy kabos namong pagsuway nga mamahimong taytayan sa pagtabang—tali sa mga naa sa posisyon sa pagtabang ug sa labing tabanganan nga mga hut-ong sa katilingban.  Nagpasalamat ming mas daghan na ang nakakita sa kapuslanan sa kalihokan.

-o0o-

            Dungan sa Halad sa Kapamilya sa Dalaguete karong Sabado mao ang Kapamilya Backyard Gardening Field Trip.  Nga mosuroy sa labing malampuson ug malambuong mga umahan sa Mantalungon ug ubang mga barangay sa Dalaguete.

            Magpagamit sa bus sa Basak, Pardo si Kapitan Dave Tumulak.  Kon gusto kang mokuyog, o ba kaha magpahuwam sab sa imong sakyanan aron makasakay tanan, di gyod mi mobalibad kon magpalista ka pinaagi sa pagtawag sa DYAB Abante Bisaya sa 4221953.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 21, 2009

              BERDUGO SA PALASYO?

 

            Aron pagsagang sa nagbaga nga mga pagsaway sa nagkalainlaing hut-ong sa katilingban sa bangis nga pagpanghasi sa kapolisan sa mga katabang ug mga kabanay nilang Ted Failon ug sa namatay niyang asawang si Trina, ang DILG nisuspenso sa unom ka polis.  Apil sa gisilotan si Supt. Franklin Mabanag, hepe sa QCPD Criminal Investigation and Detection Unit (CIDU), kinsa nitumbok nang Ted nga maoy nagpusil ni Trina bisan wa pa kasugod ang ilang imbestigasyon.

            Apan wa pa ganing kaginhawag luag silang Ted ug kaubanan, gisagpa silag laing makapakugang nga kasayuran:  Ang imbestigasyon pangulohan na sa NBI nga ubos sa buhatan ni Justice Secretary Raul Gonzalez.  Kinsa samang Mabanag niisip dayong Ted nga suspitsado sa pagpusil sa iyang asawa.

-o0o-

            Si Mabanag nadutlan na gyod.  Kay mang kaako pagbadlong niya ang kadagkoan sa PNP bisan nabantang sa mga kamera sa media nga siyay nangu sa iyang mga sakop pagpamunlot sa mga kabanay ni Trina samtang nagtinga ang biktima sa tambalanan.  Gisuspenso ubang Mabanag ang iyang pangabaga, si Supt. Gerardo Ratuita.  Silang duha gipasanginlan nga pulos bata ni First Gentleman Mike Arroyo.

            Si DILG Secretary Ronaldo Puno maoy nipahibawo sa pagkasuspenso nilang Mabanag, Ratuita ug laing upat ka polis.  Klarong nabalaka ang Malakanyang nga, kon di madali pagpasalig ang katawhan nga way mas dagkong haligi sa kagamhanan nga nagsugo sa kapolisan pag-apiki ni Ted, mokaylap ang kontrobersiya ngadto sa nataran sa Malakanyang.

-o0o-

            Nipasabot si Puno nga inay ibalhin ang kaso ngadto sa mas taas nga ang-ang sa PNP, itugyan na lang gyong imbestigasyon sa buwag nga buhatan aron di na dudahan ang kapolisan nga magtinabonay.  Ang wa niya mapasabot nganong gilawog ang kaso ngadtong Gonzalez nga labaw pang Mabanag sa pagsibya nang daan sa hilaw pang kasayuran sa kaso.

            Ligdong ang kinabag-an sa mga sakop sa NBI.  Apan unsaon man nila pagsukwahi ang mga kasayuran nga gisangyaw na sa ilang amo:  Nga may suod nga higala si Ted nga nakakita sa iyang pagpusil ni Trina sud sa ilang lawak ug nitabang pa pag-alsa sa biktima ngadto sa banyo?

-o0o-

            Si Gonzalez gipasanginlan nga nagsilbing berdugo sa pamunoang Arroyo.  Maong gipatuyangan lang sa iyang pagpakauwaw ug pag-amung-among sa ilang mga kaatbang.  Gitawag na niyang "buang" si PAO Chief Persida Acosta tungod lang sa iyang pag-notaryo sa affidavit ni Ted.  Kinsa gibutang sab dayon niya sa watch list sa Buro sa Imigrasyon tungod lang sa pagduda niya ug ni Mabanag.

            Tungod ba kaha sa kalinga pagpangitag away, nahitabo ubos sa pagduma ni Gonzalez ang gikatahong pagpanaburno sa Alabang Boys ug ang pagpuga sa gidudahang drug lord sa Subic.  Mga eskandalo nga nakapaulbo sa kaspa ni Pres. Arroyo.  Tan-awon nato kutob ang lahutay ni Gonzalez.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 20, 2009

                        TUBAG SA ALARMA

 

            Kon maong mabilanggo diay ta kon di dayon makataho sa kapolisan sa masaksihang krimen, unsa may silot sa kapolisan nga di dayon makatubag sa mga alarma nga atong itawag?  Ang trahedya sa pamilya ni Ted Failon nakapahinumdom sa dako natong gimbuhaton pagpahibawo sa kapolisan kon dunay makitang kalapasan sa balaod.  Ang kasong kriminal nga giatubang karon nilang Failon, iyang mga katabang ug sa kaparyentihan sa namatay niyang asawang si Trina nakapugwat nato sa kabug-at sa silot sa atong pagpabaya.

            Mas seryusong kalapasan ang kapakyas sa kapolisan pagtubag dayon sa mga alarma.  Apan lahi nilang Ted ug kaubanan, way nangahas pagbunlot ni pagkiha nila.

-o0o-

            Ang daling lusot sa kapolisan pagbalibad sa itawag nga mga alarma mao nga wa silay sakyanan, wa silay kahimanan, kuwang silag mga sakop, may mas dakong kaso nga ilang giatiman, o mas maayong ang biktima na lay moadto sa presinto.  Inay ikauwaw, giisip sa kagamhanan ang mga hinungdan sa pagpabaya nga makiangayon ug gipaabot ang katawhan nga mosabot nga di mahimong maatiman dayon sa kapolisan ang tanang alarma.

            Nganong di man sila sama kamapasayluon nilang Ted ug kaubanan ug kasarangang mga sibilyan?  Mas mahinungdanong pangutana, labi na atubangan sa ilang pakauwaw sa kasong Ted, nganong wa man silay gihimo pagpalambo sa katakos sa kapolisan pagtubag sa mga alarma sa krimen?

-o0o-

            Bisan way direktang nanulisok, apan tungod sa sibaw nga mga huhongihong, nikisikisi ang Malakanyang nga way labot si Pres. Arroyo sa pagpanghasi nga nahiagoman nilang Ted ug kaubanan.  Nanghunaw sang palasyo sa away nilang Justice Secretary Raul Gonzalez ug Chief Public Attorney Persida Acosta, kinsa gitawag ni Gonzalez nga buang tungod sa pagtabang ni Ted.

            Mahimo bang mohunong si Arroyo pagpalaban sa dakong planggana sa palasyo matag higayon dunay moulbong eskandalo?  Iyang responsibilidad ang bulilyaso sa kapolisan ug bugno sa iyang mga tinudlo.  Samang paspas siyang nakapangangkon og kadungganan sa kadaogan nilang Nonito Donaire ug Brian Viloria.

-o0o-

            Kay wa man gyoy ebidensiya ni testimoniya nga si Ted ang nagpusil sa iyang asawa, ang Quezon City Police District District (QCPD) nisentro na sa ilang pakisusi sa anggulo sa paghikog.  Bisan ang National Bureau of Investigation (NBI) nisubay na sa kausaban sa kalihokan ni Trina pila ka adlaw dayon niyang kamatay.

            Kon kapamatud-ang naghikog, unsaon man pagbakwi sa kapolisan ang ilang pagtunglo dayong Ted?  Nga wa pa gani kasugod ang imbestigasyon bukas na nilang gipasanginlan nga nipusil sa iyang asawa sa sakyanan ug gida sa banyo aron paglibog sa mga imbestigador?  Ug unsa may mahitabo sa ilang kasong obstruction of justice kon makaplagan nga wa diay angayng manubag sa krimen?  Kay samtang krimen ang paghikog, mamatay man ang responsibilidad uban sa kriminal ug biktima kon magmalampuson siya?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 19, 2009

                        UTOK SA YAGAW

 

            Unsa may nasud sa bakukang sa mga polis sa Quezon City?  Nga bisan, o tungod ba, sa daghang mga sakop sa media ug mga kamera ila mang gibunlot ug gipugos ang mga katabang ni Ted Failon ug ang mga kabanay sa iyang asawa tungod lang sa pasangil nga ilang giguba ang mga ebidensiya sa insidente nga wa pa nila kapamatud-i usa ba ka krimen?

            Nibawos ba alang sa ilang kaubanan nga nabulilyaso human gibisto ni Ted ug sa ABS-CBN News ang pagpamusil sa gidudahang carnappers bisan nadakpan ug di nang kasukol?  O gisugo sa ilang kadagkoan aron pagpasidaan sa tanang hingtungdan nga di maayong banggaon ang kapolisan?

-o0o-

            Gisuspenso na ang upat ka mga sakop sa Quezon City Police District (QCPD) nga nakit-an sa footage sa ABS-CBN nga nanghasi ug nisikop sa mga igsuon ni Trina Etong:  Silang Senior Inspector Rorberto Razon, Senior Police Officer 3 Jose Fernandez, Police Officer 2 Andy Salonga ug Police Officer 2 Reno Riparip.

            Wa maapil sa silot ang mga polis nga bagis sang nibunlot sa mga katabang gikan sa pinuy-anan ni Ted bisan sa pahinumdom sa ilang abogada nga nakigsulti pa siya nila, wa pay kasong napasaka ug wa pay warrant of arrest nga naluwatan.  Wa sab matandog ang pangu sa mga imbestigador sa QCPD, Superintendent Franklin Mabanag, nga nabantang sa mga kamera uban sa naghuramentado niyang mga sakop.

-o0o-

            May sukaranan ang kahadlok nga gipadayag sa mga Sugbuanon nga nakakita sa footage sa bangis nga dinakpanay:  Kon nahimo ni sa mga polis atubangan sa daghang mga tawo, apil na sa mga sakop sa media, unsa pa kaha kagrabe sa ilang pangabuso kon way magtan-aw?  Kon ila ning nahimo batok ni Ted, unsa man intawoy dag-anan sa "mas gagmay" nga mga magbubuhis?

            Labaw pang may sukaranan ang ilang pangutana:  Mao ba ni gipaingnan sa buhis nga ilang hinagoan?  Ang pagsuhol ug pag-uniporme og mga irong buang?

-o0o-

            Bisan nabantang ang way pupanaganang pagyatak sa QCPD sa tawhanong mga katungod nilang Ted, iyang mga katabang, ug sa mga kabanay ni Trina, nangiyugpos lang ang PNP ug ang Malakanyang.  Diha na sila nipahinumdom sa mga polis pagtuman sa mga lagda dihang nisibaw na pag-ayong mga pagsaway sa law-ay nga pasundayag sa pag-abuso sa gahom.

            Hiktin ba lang nga panghunahuna sa mga polis sa QCPD ang nakaingon ning wa kinahanglana nga komplikasyon sa nagpadayong pakisusi unsa gyoy tinuod nga nahitabo sud sa pinuy-anan nilang Ted ug Trina niadtong Miyerkoles sa buntag?  O may mga puwersa, nga mas dagko kay sa QCPD, nga way kukaluoy nga niggamit sa mga way labot aron lang pagpadangat og sipa nga mensahe ngadto sa mas daghan, di lang ni Ted?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 18, 2009

              TANLAG NI TED

 

            Kon ma-senador si Ted Failon, angay niyang pasalamatan ang Quezon City Police District (QCPD).  Layo ra tingali kaayo sa panghunahuna ni Ted karon ang tanyag ni kanhi president Joseph Estrada kay duna man siyay mas mahinungdanon ug mas dinalian nga mga butang nga atubangon.  Mahimo ganing, kon di gyod siya oportunista, isalikway na lang sa hingpit ang bisan unsang kahigayonan nga mobalik sa politika tungod sa kadako sa katalagman nga nihakop sa iyang pamilya.

            Apan salamat sa QCPD ug sa kauhaw sa mga botante sa mga simbolo sa ilang pakigbisog paglingkawas gikan sa katimawa ug inhustisya, si Ted nahimong dagway sa ilang adlaw-adlaw nga kasinatian.

-o0o-

            Pag-ulbo sa balita nga napusilan ang asawa ni Ted, ang dagkong mga politiko nakakita sa pag-awop sa iyang kahigayonan sa Senado.  Ang mga ganahan ni Ted gianugnan; ang mga kaatbang nakaginhawag luag.  Kay kon mapamatud-an nga siyay nagpusil sa iyang asawa, madugta siya sa bilanggoan.  Bisan kon mapamatud-ang inosente, ang mga botante magduda unsay iyang mahimo sa Senado nga wa man gani siyang katarung pagduma sa iyang kaugalingong banay.

            Apan tungod sa paggamit sa kapolisan sa naghinobrang puwersa pagdakop sa iyang mga katabang ug labi na sa mga kabanay sa iyang asawa, nabantang sa katawhan nga way kalainan ni Ted nila—nga way nahimo pagpugong sa mga irong buang nga nanamastamas nila.

-o0o-

            Sa unang mga takna sa pagkabutyag nga nagtinga nang asawa ni Ted, ang kinabag-an nagduda niya.  Labi na nga ang unang pangagpas sa kapolisan mao nga napusilan ni Ted ang iyang asawa sa sakyanan human sa init nga lalis ug gibalhin ni Ted ang biktima sa banyo sa ilang bay aron ipatuo nga naghikog.

            Naibanan ang pagduda dihang nitingog na silang Ted, iyang anak, ilang katabang ug iyang bayaw.  Labi na gyod dihang niggawas nga negatibo siya sa paraffin test.  Apan ang pagpanghasi gyod sa QCPD, batok sa mga kadugo sa iyang asawa nga mao untay unang motulisok kon sad-an man gyod siya, maoy nakadani sa simpatiya sa publiko ngadtong Ted.

-o0o-

            Apan negatibo sab sa paraffin test ang mga kamot sa namatay niyang asawa.  Sama nilang Ted ug sa tanan nilang kaubanan sa bay.  Nga nakapatumaw lang sa pagka di gyod kasaligan ning laktod apan karaan nang paagi pagpangita sa lama sa pulbora.  Ang mosunod nga mga adlaw mosukod sa kalig-on ni Ted ug sa kaligdong sa QCPD ug ubang mga institusyon nga mosusi ning katalagman sud sa iyang pinuy-anan.

            Si Ted mahimong motumaw gikan ning maong kasinatian nga mas kasaligan.  O mas kadudahan.  Agad ra unsa kaligdong nga manubag sa iyang tanlag sa tanang kasal-anan nga iyang nahimo.  Bisan kon wa sila maglakip sa pagpusil sa iyang asawa.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 17, 2009

              PALAS-UNON NI TED

 

            Gikan sa pagka tigbalita, si Ted Failon nahimong sentro sa balita.  Iyang dagway ug tingog maoy sumsoman sa mga balita sa tanang sibyaanan sa radyo ug telebisyon ug mga pamantalaan sukad niadtong Miyerkoles hangtod sa imong pagbasa ini.  Nga ikalipay untang Ted kon tinuod siyang modagan pagka senador.  Apan di kasinahan ang iyang kahimtang.

            Human nabantog sa kalantip sa iyang mga komentaryo ug pangutana, si Ted nay manubag sa kaliboan ug usa ka pangutana.  Nahiagom siya sa way kinutobang mga komentaryo—gikan sa makiangayong pagbuyag sa iyang kapakyas pagpahibawo sa kapolisan ug pagpanalipod sa crime scene ngadto sa pagwaswas sa labing lang-og ug karaang mga baho nga gipahid batok niya.

-o0o-

            Kadali nga nausab sa iyang kalibotan.  Gikan pagka numero unong magsisibya sa radyo sa Metro Manila ug telebisyon sa tibuok nasud nahimo siya nga labing inilang suspitsado sa bangis nga krimen.  Nga naglambigit sa iyang asawa.  Ug nahitabo pa gyod sud sa iyang kaugalingong pinuy-anan.

            Kalumalabay lang gyod diay sa atong kinabuhi ug sa tanan natong gihuptan.  Bisan ang labing gamhanan ug adunahan wa kahibawo ug way mahimo pagpugong unsay sunod nga mahitabo.  Ang labing maayong mag-aawit mahimong tugkan og butoy sa tutonlan ugma ug di nang katingog.  Ang labing hawod ug buhong mahimong mawad-an og umoy ugma ug di nang kabangon.

-o0o-

            Negatibo sa powder burns si Ted.  Nagpasabot nga wa siyang kapabuto og armas.  Ug nga di siyay nagpusil sa iyang asawa, sa inahan sa iyang mga anak.

            Apan padayon siyang gi-kustodiya sa kapolisan isip suspitsado.  Mahimo ganing ilumpong sa upat niya ka katabang sa kasong obstruction of justice tungod sa paglimpiyo sa nagkadugong banyo ug pagbalhin sa armas sa wa pa mangabot ang mga imbestigador.  Nga nauwahi sa balita tungod sa ilang kapakyas pagpahibawo sa kapolisan.  Ang New Era Hospital nay nipahibawo sa Quezon City Police.  Nga naglungutlungot ni Ted ug sa ABS-CBN tungod sa pagkabisto sa ilang pagpatay bisan wa mosukol ang gidudahang carnappers sa Kamuning.

-o0o-

            Bisan kon di siyay nagpusil, si Ted di nang katug nga maghayang.  Di siya makapanghunaw sa trahedya.  Unsa may iyang nahimo o nasulti nga mahimong nakaaghat sa iyang asawa pagsuway pagkutlo sa iyang kinabuhi?  Unsa may wa niya mahimo o masulti nga makapalingkawas unta sa biktima gikan sa bung-aw sa kamatayon?

            Di pa igo ang bug-at nga palas-unon ni Ted, ang dagkong opisyal sa kagamhanan nga naigo sa iyang mga balita ug komentaryo wa papugong pagkabayo sa panghitabo.  Si Justice Secretary Raul Gonzalez nipahimutang dayon ni Ted sa Immigration watchlist.  Nagdumili si Gonzalez pagpugong sa pagbiyahe sa labing banggiitan nga mga kawatan sa kagamhanan.  Si Ted iyang giisip nga mas seryusong hulga sa nasudnong seguridad.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 16, 2009

              MAS DAKONG DAOB

 

            Lisod ang paghunong sa daob.  Kay nanugon ang atong katiguwangan nga ang daob gawas nga makapatay sa mga lamok makapabuwak pa gyod sa mangga.  Maong sa tibuok natong kinabuhi nagdaob ta.  Gidaoban nato ang laya nga mga dahon ug sanga.  Gidaoban natong biya nga mga papel.  Wa tay pupanagana nga nihanggab sa aso sa atong mga daob.  Kay kon makapatay sa lamok, nganong di man sa atong mga kagaw?  Kon makaayo sa mga tanom, nganong di man sa atong lawas?

            Apan di na lang mga dahon, sanga ug papel ang atong gidaoban.  Gidaoban na sab natong mga plastik.  Bisan buslot nga ligid sa sakyanan.  Ug ubang mas makahilo natong mga biya.

-o0o-

            Bisan gipasidan-an ta nga ang daob makadaot sa atong lawas, labi na sa mga baga sa mga bata ug mga hamtong nga mas huyang ang panagang sa mga sakit, padayon ta nga niduslit.  Bisan gihudlat nga ang mga daob sa makahilo nga mga basura makahatag natog kanser ug ubang makamatay nga mga sakit, padayon ta nga nagpaaso.

            Padayon ta nga bilib sa daob bisan gipasabot sa makadaghang higayon nga di ni tinuod nga makapatay sa lamok.  Padayon ta nga nagdaob bisan gitudloan nga mahimong mas una tang maluya, masakit ug mamatay kay sa bagis nga mga peste nga mas hingpit nga kahinginlan ug kakuhaan og pinuy-anan ug itloganan pinaagi sa pagpanlimpiyo.

-o0o-

            Wa katabang pagpapas sa atong kaburong mahitungod sa daob ang kapakyas sa nagkalainlaing buhatan sa kagamhanan paghipos sa atong mga basura sa di pa sila mangalisbo.  Gipalabi nato ang kaantod sa daob kay sa kalang-og sa nalata nga basura.

            Nisamot tag kadasig pagdaob tungod sab sa kayam-angan ug panlaktod sa mga buhatan nga gitahasan pagpanalipod sa atong panlawas ug kalikopan.  Silay mas unang gipul-an sa mas kuti nga pagpanilhig sa palibot.  Silay mas naghigwaos sa pagpatag sa nagbundo nga mga basura pinaagi sa pagdam-ok nila sa dagat ug sa—nakatag-an ka, pagdaob.

-o0o-

            Ang kadaot sa daob buling ra hinuon sa kumingking kon itandi sa mas dagkong hulga sa atong panlawas ug kalikopan:  Mga sakyanan sa yuta ug dagat, mga pabrika ug mga planta sa elektrisidad nga nagpabuhot og ataon nga aso bisan hagbay rang napasar ang Clean Air Act.

            Ang atong kahigal pagpiog sa atong kahigal sa daob malabwan lang sa katapolan ug katalawan sa kagamhanan sa pagpatuman sa mga lagda.  Way dag-anan ang katawhan batok sa kagamhanan sa indigay paggusbat sa kahimsog ug kalikopan.  Igo lang natong gipasipad-an ang atong panlawas ug ang kalikopan sa umaabot nga kaliwatan.  Ang kagamhanan maoy nitino nga madayonan gyod og kamatay ang labing huyang nga mga molupyo ug mahimong sulad ang kalikopan nga magsabak sa mga anak sa atong mga anak.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 15, 2009

              SAKA BISAN TIDLOM

 

            Nitidlom ang presyo sa lana sa merkado sa kalibotan ngadto sa $49 matag baril.  Kini tungod sa pahibawo sa International Energy Agency (IEA) nga motidlom pag-ayo ang konsumo sa lana karong tuiga, mahimong mas ubos og kapin sa duha ka milyon ka baril kon itandi sa niaging tuig, atubangan sa labing grabeng krisis sa kalibotanong ekonomiya sukad sa 1930s.

            Apan wa ning kapugong sa mga kompaniya sa lana sa Pilipinas pagpahamtang na sab og dakong usbaw sa presyo sa ilang diesel, gasolina ug kerosene.  Wa silay bisan gamayng kaikog nga nisukwahi ang ilang gihimo sa kalibotanong merkado.  Sama sa naandan, inutil ang kagamhanan sa pagbadlong sa ilang binuang.

-o0o-

            Tungod sa laing pagsaka sa presyo sa lana, nagkahanap ang kahigayonan nga mahatag ang gipangayo sa mga pasahero nga mas ubos nga minimum nga plitehan sa PUJs ug buses ug sa flag down rates sa taxis.  Mahimo ganing mangisog ang transport groups nga pausbawan na sab ang plitehan, bisan kon wa pang kaabot sa iyang labing makiangayon nga ang-ang.

            Sama sa naandan, ang mga pasahero way laing mahimo gawas sa pagduko ug pagpaawot.  Salamat sa kahuyang sa ilang kahugpongan sa kaulohan ug ubang bahin sa nasud, wa gyod gani pundok nga manalipod nila dinhi sa Sugbo, wa gyoy makabaraw sa lain na sang makauuwaw nga pagpuga sa nihit-nang-daan-nisamot-pa-pagdaot-tungod-sa-krisis nilang kita.

-o0o-

            Salamat sab sa mga buhatan sa kagamhanan nga gitahasan unta pagpanalipod sa publiko.  Apan sa matag lakang mao na hinuoy nahimong kahimanan pagsamot pagduot nila sa suok.

            Gikan sa mga buhatan nga nagpatuyang pagbunal og makalilisang nga buhis sa lana ug elektrisidad ngadto sa mga buhatan nga nilansang sa tag-as nga plitehan, bahala na sa kaubos sa presyo sa lana ug sa mas ubos nilang mga suholan, way laing kapilian ang mga konsumidor gawas sa pagtakilid pagtagbaw sa tanang nagpahimus sa ilang pagkabuakbuak.

-o0o-

            Nagpadayon ang Kapamilya Relief Campaign alang sa mga biktima sa mga sunog nga niigo sa tulo ka barangay sa Dakbayan sa Sugbo—ang San Antonio, Sta. Cruz ug Inayawan.  Ang labing gikinahanglan sa mga pamilya nga nawad-an sa ilang pinuy-anan ug ubang kabtangan mao ang bugas, pagkaon, sapot, gamit sa panimay ug mga tambal.

            Sa makausa pa, bisan di takos, manuktok na sab mi sa malumo nimong kasingkasing pagpakigsawo sa imong grasya, bisan unsa kaggamay, sa labing nagkinahanglan natong mga kapamilya nga nabiktima sa katalagman.  Palihug ihatod ang imong hinabang sa ABS-CBN Regional Broadcast Complex sa Jagobiao, Mandaue City.  Sa mga nakahatag na sa ilang mga hinabang, daghang salamat.  Alang sa mga mohatod pa sa ilang mga hinabang, daghang salamat daan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com