Arangkada of Leo Lastimosa for February 11, 2009

              KRIMEN SA PAGTAK-OM

 

            Niburot pag-ayong kontrobersiya sa Miss Cebu 2009 di lang tungod sa maisugong pagbarug ni Kimberly Therese Burden ug sa iyang inahang si Dr. Rowena Burden sa ilang reklamo batok sa mga tigpasiugda.  Kon dili ug labi na tungod sa burot nga garbo sa pipila ka sakop sa Cebu City Tourism Commission, nga maoy nagduma sa tinuig nga indigay.

            Di kapasalipod ang mga opisyal sa CCTC nga nangayo na silag pasaylo sa kasaypanan.  Kay ang pagpangayog pasaylo, gawas nga uwahi na, labihang taphawa.  Uban ang wa kinahanglanang pakapin nga sulti.  Nga nipabantang sa tinuoray nilang kabubut-on:  Nga mas dakong atraso kay sa ilang sayop ang pagreklamo batok ini.

-o0o-

            Unsa may nakababag sa mga tigpasiugda sa pagtul-id dayon sa ilang kasaypanan sa unang pagkahibawo nila ini?  Nganong wa man angkona sa pageant night mismo nga sayop ang ilang pagpasidungog ni Kris Tiffany Janson isip Texters Choice?  Nganong igo man lang giila si Burden nga "laing mananaog," di ang "tinuorayng mananaog," ug nganong wa man dayon ihatag ang premyo alang niya?

            Tungod ba kay mas mahinungdanon alang sa mga tigpasiugda ang pagpabilin nga humot sa ilang mga ngan?  Kay sa paghatag og kaangayan sa mga nabiktima ug nauwawan sa ilang kasaypanan?  Tinuod nga mas maayo ang track record sa Miss Cebu kay sa ubang indigay.  Apan di ni igong sukaranan nga luokon na lang ang mga pasangil sa kahiwian.

-o0o-

            Ligdong ang kinabag-an sa mga sakop sa CCTC.  Wa silay labot sa kasaypanan sa pipila lang.  Nakapait mao nga way nakada og buot nila.  Inay ipatigbabaw ang kaligdong sa labing daling panahon, nga mao untay angay ug matarung, gipasagdan ang pipila nga nabulilyaso pagduhig sa tibuok kahugpongan.

            Ang kinabag-an sa CCTC way tinguha pagtabon sa kahiwian.  Apan ang pagpangiyugpos ug pagpakahilom wa katabang sa ilang kawsa.  Ang pagtugot sa pipila pagluwat og salawayon nga mga pamahayag alang nila nakapasamot pagduot nila ug sa institusyon nga ilang gipalambo sa daghan nang katuigan.

-o0o-

            Nabiktima ang mga tigpasiugda sa talagsaon nilang kasuod sa usag-usa.  Mas nailhan ang ilang kaubanan, bisan maoy nakahimo sa kasaypanan.  Kay sa mga Burden, bisan mao gyod unta ang mas angay nga sabton ug tabangan.  Sa laktod, way nakahunghong nga sa sayop nga bahin sila nakapusta.

            Tinuod gyod diay ang pasidaan sa atong katiguwangan, nga gibungul-bungolan ug busa nakapatagak ni anhing US president Richard Nixon:  Nga ang pagtabon sa tanang higayon mas dako kay sa orihinal nga atraso.  Inay husayon dayon, gipasagdan sa mga tigpasiugda nga hingpit nga moulbo una nagkarakara pag-atiman sa ilang suliran.  Sayop nga texters choice ra unta ang nahitabo.  Karon ang kaligdong na sa kinatibuk-an nga CCTC ug Miss Cebu maoy nahimutang sa pagduda.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 10, 2009

              PABUROT NI CLINTON

 

            Tungod sa sibaw nga mga pagsaway nga nahiagoman sa iyang pagwaldas sa atong buhis aron pagtagbaw sa iyang way kinutoban nga kahigwaos sa pakigtagbo ni US President Barack Obama, si Presidente Arroyo nipaburot sa nahimo sa iyang kalit, dinalidali ug wa kinahanglanang pagpamahaw sa Washington D.C.

            Giwarawara sa Malakanyang ang hulagway nilang US Secretary of State Hillary Clinton ug Arroyo.  Mahimong si Clinton maoy labing higpit nga kaatbang ni Obama—kay giisip siyang mas lig-on kay ni Senador John McCain.  Apan si Clinton di si Obama.  Di gani sila managsamag ranggo ni Bise Presidente Noli de Castro.  Managsama ra silang Foreign Affairs Secretary Alberto Romulo.

-o0o-

            Aron pagpadugang sa pusta, gidalidali pagpahibawo sa Malakanyang nga moduaw si Clinton sa Pilipinas karong tuiga.  Apan wa pay natakda nga petsa.  Sa ato pa, wa pay klaro.  Di makabuut-buot si Clinton sa iyang mga lakaw kay sakop ra siya sa gabinete ni Obama.  Gawas pa, bisan unsay ilang mahisgutan dinhi sa Pilipinas, sama sa ilang nahisgutan didto sa Washington D.C., mag-agi pang Obama sa di pa mapatigbabaw ni mapatuman.

            Nakamatngon tingali sa kataphaw sa pagpaburot sa kamahinungdanon sa pagduaw ni Clinton, nipahibawo sang Malakanyang nga moduaw si Obama karong tuiga.  Wa pa gyod diay motagam sa tulo ka isnab nga nahiagoman ni Arroyo.  Kon di kabuot si Clinton sa mga biyahe, unsaon man niya pagbuot sa mga lakaw sa iyang amo?

-o0o-

            Modakong kahigayonan ni Arroyo pakigtagbo ni Obama kon mohunong siya paggukud-gukod.  Ug motingob sa iyang panahon pagbadlong sa makalilisang nga pangurakot sa iyang pamunoan ug nangalisbo nga pagpangyatak sa tawhanong katungod, apil nang pagpahilom ug pagpamatay sa iyang mga kaatbang.

            Angayng sabton ni Arroyo nga mao pay paglingkod ni Obama sa katungdanan.  Mas mahinungdanon ug mas dinalian ang pagsagang sa ekonomikanhong krisis ug paglingkawas gikan sa duha ka wa kinahanglanang gubat.  Masabot kaayo nganong kutob sa mahimo molikay una si Obama pagpangasaba og langyawng mga lider.

-o0o-

            Human naapud-apod ang mga hinabang sa mga Sugbuanon alang sa mga biktima sa sunog sa Alaska, Mambaling sa Dakbayan sa Sugbo, pormal nga gilusad ang laing hugna sa Kapamilya Relief Campaign.  Ning higayona, alang sa makaluluoy nga mga biktima sa grabe nga pagbaha ug pagdahili sa yuta sa Samboan, Santander ug ubang mga lungsod sa habagatang Sugbo.

            Mahimo nga ihatod ang inyong mga hinabang nga pagkaon, tambal ug mga gamit sa panimay sa mosunod nga drop-off points:  ABS-CBN Regional Broadcast Complex sa North Road, Jagobiao, Mandaue City; munisipyo sa Liloan, sa amihanang Sugbo; outlets sa Wow Travel and More sa Robinson's, Gaisano Mactan ug atbang sa Birhen sa Regla parish; ug barangay halls sa Basak, Pardo, Labangon ug Parian sa Dakbayan sa Sugbo.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 9, 2009

            TULIS SA OWWA

 

          Labihang pakpak sa OFWs sa Tungatungang Sidlakan sa pahibawo ni Pres. Arroyo nga mogahin siyag P1 bilyon alang nilang mataktak sa trabaho tungod sa kalibotanong krisis sa ekonomiya.  Hangtod nga ilang nahibaw-an nga ang P1 bilyon ila diayng kuwarta.  Di kuhaon sa buhis nga nakaapil sab silag bayad.  Kon dili gikan gyod sa ilang direktang tampo sa Overseas Workers Welfare Administration (OWWA).

          Matag OFW nga mobiya sa Pilipinas paninglan og $25 isip membership fee sa OWWA.  Ang ilang tampo mahimong kabahin sa OWWA Fund.  Nga gastuhon kon simbako mahasol sa ilang pagpanrabaho sa ubang kanasuran.  Gawas nga wa katabang nila, gihilabtan pa gyong pundo alang sa di maong katuyoan.

-o0o-

          Ang OWWA kadaghan na nasakpan nga nagpahimus, inay motabang, sa OFWs.  Hangtod karon wa pa gyong kahatag og subay pilay sobrang nakolekta sa OWWA Fund.  Sa mga buwan nga nilig-on pag-ayong peso batok sa Amerikanhong dolyar, ang OWWA nagpaugat pagpangolekta og samang kantidad gikan sa OFWs.

          Natay-og sang OWWA sa pagbisto sa pipila ka magbabalaod nga ang binilyon ka pesos nilang pundo gigigamit pagtabang sa nagbuntaog nga gasto sa mga piliunon pagka senador sa administrasyon niadtong 2007.  Napilde tuod ang kasagaran sa mga piliunon.  Apan mas una ug mas dakog pilde ang OFWs nga maoy tinuod nga tag-iya sa kuwartang giwaldas.

-o0o-

          Di na lang ta moadto sa layo.  Nakatilaw sab sa pagpabaya sa OWWA ang Sugbuanong OFWs nga gibilanggo sa Trinidad and Tobago.  Tungod sa pasangil nga giilad sila sa ilang recruiter.  Ang pakitabang sa ilang mga kapamilya nga nahingawa pag-ayo sa kapait sa ilang kahimtang sa langyawng kabaybayonan gipasa-pasa lang sa OWWA ug ubang mga buhatan sa kagamhanan.

          Naunhan pa hinuon ang OWWA sa Kapitolyo sa Sugbo pag-abaga sa plitehan sa OFWs balik sa Sugbo.  Inay mangayog pasaylo sa ilang kalangayan ug kamahiligon sa pingpong, ang OWWA nanghambog pa hinuon nga igo na lang silang motapal sa bisan unsang naggasto sa Kapitolyo.

-o0o-

          Di na lang ta maghisgot sa OFWs nga nahiagom sa mas bangis nga pahimus ug panaugdaog sa ubang kanasuran—gikan sa mga babayeng gipanglugos ug gidagmalan ug mga lalaking gibutangbutangan og di ilang kasal-anan, ngadto sa mga nagpuyo na lang intawon ilawom sa taytayan sa Saudi Arabia ug mga nangamatay kansang mga lawas di makuha sa nagbangotan nga mga kapamilya.

          Giila ni Arroyo nga bag-ong mga bayani ang OFWs.  Apan wa siyay gipasiugdahang makahuloganon nga mga programa alang nila gawas sa taphaw nga mga ulug-ulog.  Di kay kana ra.  Human nabisto nga wa maggasto ang ilang tampo sa OWWA pagluwas nila, karon gipatuo pa nga angay silang magsaulog kay nakahunahuna nang kagamhanan paghilabot sa ilang pundo.  Alang sa wa pa matinong mga proyekto.  Nga labaw pang wa matino makaayo ba nila.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 8, 2009

                   MANANOM TA

 

          Usa sa labing sayon ug labing epektibo nga panagang batok sa krisis mao ang pagpananom.  Kon may gamayng luna nga nahibilin sa imong nataran o luyo sa pinuy-anan o, kon wa, may bahin nga kabutangan o kabitayan og mga kaang, may alas ka na batok sa krisis.  Bisan unsa kaggamay ang luna, mahimong tamnan og lamian nga mga lamas ug mga utanon.

          Mahimong di ka hingpit nga makalikay sa bangis nga hampak sa kalibotanong krisis pinaagi sa pagpananom.  Sama nga ang pagpananom mahimong di makapadato dayon nimo.  Ang pagpananom di makatubos og nalup-og nga patigayon.  Apan makaluwas ni sa tibuok pamilya gikan sa kagutom. 

-o0o-

          Uban ning yano nga pagtuo, pormal namong gilusad ang Kapamilya backyard gardening project.  Bisan sa habuhabo ug katugnaw sa kabuntagon gahapon, mga kawani sa ABS-CBN Corp. nipadaplin una sa naandang mga kamera ug mikropono ug nag-iyahay pagbitbit og mga guna, piko, pala ug bara.  Sud sa upat ka takna ilang gibugwal ang pansil nga luna luyo sa ABS-CBN Broadcast Complex sa Jagobiao, Mandaue City.

          Mas ambisyuso ang among tuyo kay sa pag-ani sa among mga tanom.  Isip sibyaanan, among gidasig ang katawhan pagpalambo sa daghang kapilian kay sa pagpatara sa krisis ug pagpakamatay sa gutom.  Among ihulagway nila ang kalalim ug kamapuslanon sa pagpananom.  Inay sa naandang paghimo og plugs ug mga tulumanon pagtisok sa gugma sa yuta.

-o0o-

          Human nila nasuhid ang among luna, giingnan mi sa Mandaue Experiment Station sa Departamento sa Agrikultura nga anapog ang among yuta busa kinahanglang bugwalon ug sagolan og organizer fertilizer aron mabuhi ang among mga tanom.  Laktod nilang mensahe:  Di ming kapananom sa lunlon pagarpar lang.

          Maong sa di pa mi mananom, mangita una mig mga tinubdan sa organic fertilizer.  Magkat-on sab mi unsaon paghimo og abuno gikan sa among nagbuntaog nga basura.  Magpatudlo mig composting.  Ug sa pagpamuhi og mga wati nga mopadali sa paghimong abuno sa basura.

-o0o-

          Inay mangahas pag-awhag ninyo pagsunod sa namo, magpakatakos mi pagpatabang ninyo.  Kon duna moy nailhang tinubdan sa:

·        Maayong organic fertilizer;

·        Semilya sa kugihan nga wati; ug

·        Himsog nga binhi o lawngon sa utanon, lamas ug ubang tanom

Palihug suwati ko sa email address sa ubos; o tawgi sa

DYAB landline (4221953); o i-text sa Arangkada (REACT DYAB (mensahe) sa 231 (Smart ug Talk n' Text) ug 2366 (Globe ug Sun); o padad-i og instant messages sa dyab1512@yahoo.com, dyab1512@gmail.com, dyab1512@hotmail.com, ug dyab1512@icq.com; o ba kaha tawgi sa Skype (among account name, dyab1512).  Kon wa pa mong kabantay, kabahin mo sa proyekto.  Ang kapakyasan o kalamposan ini, nga mag-agad sa inyong tabang ug sa among lahutay, mahibaw-an ninyo.  Matag adlaw.  Sa DYAB Abante Bisaya.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 7, 2009

                        GIISNAB NA SAB

 

            Tuod man, suma sa gipaabot sa kadaghanan, ug gikahadlokan sa Malakanyang, way panahon si US President Barack Obama pagpakigsulti ni Presidente Arroyo.  Kinsa nitipas sa iyang biyahe sa Davos, Switzerland ngadto sa Washington D.C. aron pagtambong sa pamahaw diin nakigpung si Obama.  Ug tuod man, suma sa gikalisangan pag-ayo sa Malakanyang, way panahon si Obama pakiglamano ni Arroyo.

            Nilakaw dayon si Obama human sa iyang pakigpung.  Duna siyay sukaranan paglikay sa pag-usik-usik sa iyang panahon:  Kinahanglang luwason ang iyang nasud gikan sa ekonomikanhong krisis ug sa duha ka wa kinahanglanang gubat.

            Biniyaan si Arroyo nga nagkapuliki pagpatin-aw sa mga magbubuhis sa dakong gasto sa iyang wa kinahanglanang biyahe.

-o0o-

            Dinalidali ang paghukom ni Arroyo nga adto mamahaw sa Washington.  Ug uwahi na.  Wa nay panahon ang Embahada sa Pilipinas pagpamira og mga opisyal sa Amerikanhong kagamhanan—mga sakop sa Kongreso ug bisan mga pangabaga na lang sa mga sakop sa gabinete sa White House—nga iyang ikatagbo.  Kay di man nila mabitad si Obama (wa man gani makiglamano niya).

            Puslan mang nauwaw na sab sa laing isnab ni Obama, nagkarakara ang embahada pagpuno sa iyang adlaw sa Washington ug mga tigom ug bisan unsa na lang nga kalihokan nga matambongan.  Aron may ikapanagang siya sa pagpanukmat inigbalik niya dinhi sa kamahinungdanon ug kakinahanglanon sa iyang biyahe.

-o0o-

            Sagdi lang.  Nakabawos na ta.  Four Seasons, ang labing mahalong hotel sa Washington D.C., tuod ang ilang gipuy-an, apan si Arroyo ug ang iyang delegasyon way tarung kinatulgan.  Nitugpa ang ilang ayroplano sa Dulles International Airport sa alas-2 sa kadlawon (alas-2 sa hapon sa Pebrero 5 sa oras sa Pilipinas) aron lang makaabot sa pamahaw nga wa sila tagda.

            Inay init nga paghangop gikang Obama, si Arroyo ug iyang delegasyon gisugat og pagsaway sa mga aktibistang Pinoy.  Kinsa nisungasong sa labihang katugnaw sa Washington D.C. aron pagpahibawo sa ilang kauwaw sa daghang mga pagsuway ni Arroyo pagpamugos pakigtagbo ni Obama.

-o0o-

            Apan sa pagtapos sa adlaw kita gihapoy pildero.  Kitay nabuktot sa dakong gasto aron lang makalili si Arroyo ni Obama nga namahaw.  Gasto nga angay untang likayan samtang nag-atubang ta sa labing grabeng krisis sa bag-ong panahon.  Nga nakapakub na sa kaldero sa kaliboan nato ka mga anak sa singot ug sa mas daghan pa nilang mga kapamilya.

            Ug bisan si Arroyo maoy nagpabaga, kitang tanan—tibuok nasud ug katawhang Pilipinhon—maoy mauwawan.  Katulo na nisuway ang atong pangu apan nagdumili si Obama pakigtagbo niya.  Kinahanglan unang kaduha manawag una si Obama nakigsulti niya sa telepono.  Kilig ba lang gyod si Arroyo ni Obama?  O kinahanglang mobaiid sa bag-ong pangu sa labing gamhanang nasud sa kalibotan aron pagtino sa iyang politikanhong kaugmaon?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 6, 2009

              LAAG SA KRISIS

 

            Nanghambog ang pamunoan ni Pres. Arroyo pinaagi sa DPWH nga tunga sa milyon ka bag-ong trabaho nga ilang mugnaon karong tuiga pinaagi sa hiningusgan nga pagpatuman sa infrastructure projects.  Sa di pa ta moabiba ug mosayaw sa kadalanan, tungod sa kadaghan na nato napaso sa nangaging mga pasigarbo sa Malakanyang, maayong susihon ang mga detalye sa ilang laraw.

            Nga maoy akong gihimo.  Tuod man, may nasihag kong dakong buslot.  Di mamugna ang bag-ong mga trabaho nga gitagana alang sa mga kawani nga nataktak tungod sa kalibotanong krisis sa ekonomiya.  Sa way pagtaktak sa mga kawani sa nahilambigit nga mga buhatan sa kagamhanan ug pribadong mga kompaniya.

-o0o-

            Basaha ni ug hilak:

·        80% sa 495,000 ka bag-ong mga kawani nga hatagan og trabaho karong tuiga kuhaon sa local government units nga maoy tahasan pagpatuman sa mga proyekto.  Apan kasagaran sa mga lungsod, mga dakbayan ug mga lalawigan duna nay ilang kaugalingong mga kawani.  Nga mameligrong mahiagom sa ilang kaugalingong krisis kon palabihon ang nataktak nang mga kawani; ug

·        Ang nahibiling 20% sa mga kawani ipakuha sa makadaog sa subasta sa mga proyekto nga pribadong mga kontraktor.  Nga utrong duna nay ilang kaugalingong mga kawani.  Nga tinong makulban sa kaldero kon pugson gyod sila pagpatrabaho sa nataktak nga mga kawani.

-o0o-

            Laing buslot.  Ang nataktak nga mga kawani naggikan sa nagkalainlaing mga dapit.  Mahimo nga ang pabrika nahimutang sa usa ka dakbayan.  Apan kasagaran sa mga trabahante nagpuyo sa ubang mga dakbayan ug kalungsoran sa Sugbo.  Mapugos kaha sa DPWH ang lokal nga mga opisyal pagpatrabaho sa di ilang mga molupyo?

            Kon mahinayon ang pagpatuman sa daghang mga proyekto karong tuiga, maglisod ang mga politiko pagsukol sa tentasyon pagpamuhun-puhon na sa ilang kandidatura.  Mas lisod kay sa pagpugong sa baha ang pagkumbinser pagkuha sa mga dayo.  Nga di makatabang sa nag-urus-uros nilang tinguha pagpabilin, o pagpuli, sa gahom.

-o0o-

            Nagkabantang ang pait nga kamatuoran nga, sukwahi sa pangangkon ni Arroyo, ang Pilipinas maoy usa sa labing grabeng maigo sa krisis ug ang kadagkoan maoy labing dili andam.  Mora silang nagkarakara pagsawo sa nagkadaghan nga mga mamumuo nga nawad-an og panginabuhi.  Ginamit ang bisan unsa na lang mga panagang nga mosantop sa ilang kutaw.

            Maong pataka lag pahibawo og stimulus fund nga P330 bilyones nga wa pa matino asa kuhaa.  Maong patuyang lag pahibawo nga dunay P1 bilyon alang sa OFWs apan wa pay klaro unsaon paggasto.  Ug atubangan sa nagbuntaog nga kabalaka sa katawhan nga naigo sa krisis, nilaag lang gihapon sa Washington D.C., nangabang og mga lawak sa labing mahalong hotel, aron lang makatambong sa pamahaw ug mamasin sa nihit nga kahigayonan nga makapahulagway uban ni US President Barack Obama.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 5, 2009

              ATONG TALIKALA

 

            Way bisan usa sa among mga tigpaminaw nga among gipangutana ang nisalig nga tarungon paggasto sa kagamhanan ni Pres. Arroyo ang gisugyot nga P330 bilyones nga "stimulus package."  Pulos sila nagduda nga inay ang mga biktima sa kalibotanong krisis sa ekonomiya ang makapahimus, ang labing dagkong mga politiko ug mga magpapatigayon mao lang gihapoy mabuhong.  Lisod lalison ang ilang mga sukaranan:

·        Ang nangaging daghan ug dagkong mga eskandalo sa pangurakot nga hangtod karon, bisan sa way kinutoban nga mga pakisusi sa Kongreso, pabiling wa mahusay ug ang mga responsable wa masiloti; ug

·        Ang umaabot nga lokal ug nasudnong piniliay sa 2010.

-o0o-

            Salamat sa sibaw nga mga pasangil sa pagpangawat batok sa pamunoang Arroyo, nabantang sa kinabag-an sa katawhan ang makalilisang nga pagburot ug paglapad sa pagpanghilabot sa atong mga buhis.  Gawas nga nidaghan na pag-ayong mga kiriwan, nisulbong sab pag-ayo ang gidak-on sa hiwa sa komisyon nga ilang gibolsa.  Maong nisamot paghiyos ang nahibilin alang sa katawhan.  Ang labing bantang nga mga tilimad-on mao ang kanihit ug kagabok sa mga proyekto ug ang pagpabaya sa labing batakang mga pangalagad.

            Sa panahon sa atong katiguwangan, ang politikong mangilkil og 10% sa iyang proyekto maoy labing salawayon.  Karon, siya nay labing maikugon.  Kay kasagaran sa iyang kaubanan sayon na lang kaayong mopaak og hangtod katunga sa daginutong nang daan nga gahin, o mas dako pa.

-o0o-

            Apan, sama sa ubang pasalig ni Arroyo, ang P330 bilyones nga "stimulus package" wa pa igkita.  Matod ni Senate Finance Committee Chairman Edgardo Angara P50 bilyones ra ang nakarga sa nasudnong budget alang karong tuiga.  Ug ang pribadong sektor nga giawhag sa Malakanyang nga maoy mohatag sa katunga nibalibad nang daan kay ilang mga patigayon maoy labing nahulga sa krisis.

            Gawas pa, nabisto nang tinuorayng tuyo ni Arroyo pagtudlo sa iyang sinaligan nga si Romulo Neri isip presidente sa SSS.  Busa karon masuk-anon nang nipasidaan ang mga sakop sa SSS batok sa paghilabot ni Neri og bisan usa lang ka dako sa ilang hinagoan.

-o0o-

            Tinuod gyong sulti sa atong katiguwangan.  Ang krisis dakong kahigayonan.  Apan ang labing bangis nga krisis mao ray maangkon sa labing kabos nga maoy labing daghan sa katawhan.  Samtang ang mga nagtungkawo sa gahom maoy makapahimus sa tanang kahigayonan.  Pagpasamot pa pagpabusdik sa lamurok na nilang mga tiyan.

            Ang mga sentimento sa mga tigpaminaw sa Arangkada sa DYAB Abante Bisaya mahimong nagtimaan nga nagmata nang katawhan.  Apan may kaisog na ba sila pagbantay sa ilang buhis?  O sama sa naandan mangiyugpos ug magtan-aw lang gihapon samtang palig-unon sa mga buwitre ang talikala sa katimawa?  Nga mogaid di lang nato kon dili hasta sa atong mga anak ug mga anak sa atong mga anak?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 4, 2009

              BUNTOG ANG KRISIS

 

       Ang tulo ka local ug overseas job fair sa Liloan, Lapulapu ug Mandaue niadtong Sabado ug Dominggo maoy labing dako sukad masukad.  Di lang sa Sugbo kon dili sa tibuok nasud.  Di lang sa gibag-on sa nagdasok nga mga aplikante kon dili, ug labi na, sa gidaghanon sa mga nakatrabaho.  O mga na-HOTS (hired on the spot), nga maoy magic word sa job fair.

            Kapin sa 20,000 ka aplikante, nagbuwad sa init niadtong Sabado ug nisungasong sa hulga sa uwan niadtong Dominggo, nidugok sa tulo ka buwag nga kalihokan.  Ang ilang kakugi, kamadasigon ug determinasyon maoy tatawng tilimad-on nga makasugakod ang katawhan bisan unsa pa kamangtas kining krisis nga nihasmag nato.

-o0o-

            Gawas sa Liloan nga hingpit nga nakapangandam (nagtakda sila og walo ka job fair karong tuiga), ang Lapulapu ug Mandaue wa hingpit nga makapanukad pagpasiugda sa kalihokan, apan naaghat uban ang pagdasig sa Dole 7 kay ilang mga mamumuo ug mga kompaniya ang labing sayo ug labing grabeng naigo sa krisis.

            Mabulahan ang gibanabanang kapin sa 23,000 ka mga sakop sa pamilya sa 4,604 nga na-HOTS:

·        Sa Lapulapu City, 1,296 ang HOTS sa local job fair ug 2,163 ang ni-qualify sa overseas job fair;

·        Sa Liloan, 607 ang HOTS sa local job fair ug 301 ang HOTS sa overseas job fair; ug

·        Sa Mandaue City, 72 ang HOTS sa local ug 165 ang HOTS sa overseas job fair.

-o0o-

            Napapas nang karaang rekord nga sud sa daghang katuigan gihuptan sa DYAB Abante Bisaya ug ABS-CBN Cebu.  Atol sa local ug overseas job fair nga among gipahigayon, nagsugwak sa mga aplikante ang ABS-CBN Regional Broadcast Complex.  Ang kapin sa 12,000 ka aplikante naglinya gikan sa North Road sa Jagobiao, Mandaue paingon sa Consolacion.  Ang HOTS niadtong higayona kapin sa 700 nga wa gyod malabwi bisan sa mas dagkong job fair sa kaulohan ug ubang bahin sa nasud.

            Hangtod sa dinungan ug mas dagko nga job fair niadtong weekend.  Malipayon ming nahimong kabahin sa mga tigpasiugda sa makahuloganong kalihokan.

-o0o-

            Apan ang labing dakong pasidungog angayng ihatag ngadto nilang Mayor Duke Frasco ug PESO Manager Dicdic Reuyan sa Liloan; Mayor Arturo Radaza ug PESO Manager Grace Jamio sa Lapulapu; ug Mayor Jonas Cortes ug PESO Manager Musoline Suliva sa Mandaue.  Kay gidawat nila ang responsibilidad sa pagpangu sa ilang katawhan pagbatok sa nag-ung-ong nga kalisod.

            Alang sa mga wa madawat, ayaw pagpakawa sa paglaom.  Duna moy tulo ka semana pagsuwat og mas madanihong resume, paghingpit sa mga dokumento ug mas pag-andam sa inyong kaugalingon alang sa sunod nga job fair karong Pebrero 21 sa Liloan-KAI Complex.  Hinugpong gihapon ning proyekto sa Liloan, DMDM-Cebu City, DYAB Abante Bisaya ug ABS-CBN Cebu.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 3, 2009

              TAYTAYAN SA DILA

 

       Ang labing uwahing proyekto nga gipasiugdahan sa DYAB Abante Bisaya mao ang online nga Sugbuanong diksiyonaryo.  Uban sa panabang ni Atty. Ina Asirit, kauban nakong tagduma sa Arangkada, pormal ni namong nalusad sa niaging semana.  Wa mi mangambisyon nga matigom ang tanang Sugbuanong mga pulong.  Ni mahusay ang way kinutobang lalis kon tawgon bang atong pinulongan nga Sinugbuanon o Binisaya.

            Yano rang among tuyo:  Pagsugod pagtigom sa mga pulong uban ang tampo sa mga tigpaminaw nga nahigugma sa ilang inahang dila ug di makatugot nga makalimtan ang daan ug lunsayng mga pulong sa atong katiguwangan.  Kay online man, mahimong saw-on ang gimbuhaton sa umaabot pang kaliwatan.

-o0o-

            Mahimong mabasa ang diksiyonaryo sa http://tinyurl.com/cebuano.  Mao pay pagsugod namo busa pipila pa lang ang mga pulong nga naapil.  Duha ka nagtapad nga diksiyonaryo ang inyong makita:  Cebuano-English ug English-Cebuano.  Among gigamit ang Google Docs.  Busa sayon ra alang ni bisan kinsa ang pagtampo ug pagpuno sa mga pulong nga wa pa maapil pinaagi sa:

·        Pag-email sa ilang tampo ngadto sa dyab1512@gmail.com (butangi palihug og "Cebuano" sa subject line);

·        Pakig-chat namo pinaagi sa dyab1512@yahoo.com, dyab1512@gmail.com, dyab1512@hotmail.com, o pagtawag sa Skype (dyab1512); o

·        Pagpangayog pagtugot nga maka-edit sa diksiyonaryo (kon makumbinser ming motabang sila ug di moguba sa proyekto).

-o0o-

            Nitagam na mi sa pagbukas sa proyekto ngadto ni bisan kinsa lang.  Tungod sa masulub-on namong kasinatian sa nahaunang proyekto pag-upload og mga hulagway sa nagkalainlaing barangay sa Sugbo.  Pila lang ka takna human namo gihatag sa kahanginan ang login name ug password, may niilog dayon sa account pinaagi sa pag-usab sa password.

            Samtang may panagang ang Google Docs batok sa sabotahe, di mi gustong mabinuangan pag-usab.  Sagdi na lang nga di dayon mapuno.  Mas mahinungdanon nga masugdan na paggamit sa mga tinun-an, mga magtutudlo, mga magsusuwat, mga magsisibya, o ni bisan kinsang magkinahanglan.

-o0o-

            Gipasidan-an mi sa nagpakabana nga mga magsusuwat nga way kahumanan ang among gimbuhaton.  Kay ang nasugdan namong diksiyonaryo way kahumanan.  Uyon mi nila.  Apan di mi mohunong.

            Ang pinulongan aron di mamatay kinahanglang mohangop sa bag-ong mga pulong.  Mahimong hinuwaman gikan sa ubang pinulongan.  O sa kadalanan.  Maong angayng ikalipay ug di ikabalaka ang pagsagop sa di lunsay nga mga Sinugbuanon o Binisaya.  Apan angay sang usisahon ang mga pulong nga wa na gamita kay wa na mabati sa bag-ong kaliwatan.  Mao nay tahas nga gipangahasan paghupot sa diksiyonaryo nga among giumol—mamahimong taytayan sa mga pulong sa mga Sugbuanong nalista ni Antonio Pigafetta sa iyang pagdunggo sa atong kabaybayonan niadtong 1521 ug sa mga pulong nga mabati sa linghod nga tinun-an sa iyang pagsuroy sa kinapusoran sa Colon unya sa 2021 ug sa mosunod pang katuigan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 2, 2009

                        TABANG SA ALASKA

 

            Sa makausa pa, manuktok na sab mi sa imong malumong kasingkasing.  Alang sa gatosan ka biktima sa sunog nga niugdaw sa mga pinuy-anan sa Alaska, Mambaling.  Usa sa labing kabos nga bahin sa Dakbayan sa Sugbo.  Palihug ayaw imakuli paghatag ang hinabang alang sa mga nawad-an sa ilang kabtangan, kasagaran tapot ra intawon sa lawas ang mga sinina nga ilang nada palayo sa nagdilaab nilang mga pinuy-anan.

 

            Daghan na ming natigom nga mga sinina.  Apan kuwang pang mga pagkaon (bugas, noodles ug delata), mga gamit sa panimay (kaldero, plato, habol, banig ug tsinelas) ug mga tambal (alang sa mga bata ug mga hamtong nga maoy labing daling mataptan sa sakit).

-o0o-

            Maoy lagda sa Kapamilya Relief Campaign nga di mokuha sa mga hinabang gikan sa kabalayan.  Kini aron paglikay nga kabay-an ang kampanya sa mga mapahimuslanon nga magpakaaron-ingnon nga among mga kawani o mga boluntaryo.  Akong usbon:  Wa mi gitugotan nga manguha sa imong hinabang.  Busa hinaot nga makahigayon ka paghatod sa imong hinabang ning mosunod nga drop-off points:

·        ABS-CBN Regional Broadcast Complex sa North Road, Jagobiao, Mandaue City;

·        Outlets sa Wow Travel & More sa Robinson's sa Fuente Osmena, Gaisano Mactan ug atbang sa Birhen sa Regla Parish sa Dakbayan sa Lapulapu;

·        Munisipyo sa Liloan sa amihanang Sugbo; ug

·        Barangay halls sa Parian ug Labangon sa Dakbayan sa Sugbo.

-o0o-

            Ang bag-ong relief campaign nasumpay sa nagpadayon pa namong paghipos og mga hinabang alang sa kaliboan ka mga biktima sa baha, pagdahili sa yuta ug dagkong bawod sa Sugbo, Bohol, Negros Oriental, Samar ug ubang bahin sa Kabisay-an ug Mindanao.

            Bisan atubangan sa kalibotanong krisis sa ekonomiya, nga kinahanglan tang magtipig pagpanagang daan sa nagsingabot nga unos sa atong mga panginabuhi, mangahas gihapon mi pagtukbil sa inyong kamanggihatagon.  Alang sa atong mga Kapamilya nga mas gipanggutom ug mas nagkinahanglan.

-o0o-

            Pulos malampuson ang tulo ka local ug overseas job fair nga gipasiugdahan sa tulo ka dapit sa Metro Cebu:  Sa Liloan ug Dakbayan sa Lapulapu niadtong Sabado; ug sa Dakbayan sa Mandaue sa Dominggo.  Kaliboan ka mga aplikante, kasagaran mga batan-on nga wa pa sukad makatrabaho, ang nagpunsisok sa kaliboan sab ka trabaho nga gitanyag sa local employers.  Ang mas daghang kahigayonan sa trabaho sa ubang kanasuran maoy gitinguha sa nangapil nga mga kawani nga bag-o lang nga natangtang gikan sa mga kompaniya nga labing unang naigo sa krisis.

            Apan nitumaw na sang higanteng kang-a tali sa katakos sa mga aplikante ug mga panginaanglan sa mga kompaniya.  Hinaot mapatuman ang pasalig ni Dole 7 Regional Director Elias Cayanong nga pagtukma sa katakos ug kasinatian sa natangtang nga mga mamumuo ngadto sa bakanteng mga trabaho, bisan asang bahina sa nasud ug kalibotan sila nahimutang.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for February 1, 2009

            SI SIR DODONG

 

          Siya ang bayhon sa pagtabang.  Nga way sukod.  Ni Gipili.

          Bisan kinsang natabangan ni Dr. Jose "Sir Dodong" Gullas maglisod paghubit pinaagi sa mga pung sa kaandam, kahingpit ug kamalungtaron sa iyang kamanggihatagon.  Ang kalumo sa iyang kasingkasing, ang kalunsay sa iyang tanlag ug ang kaggaan sa iyang kabubut-on.  Maoy nakapahimong sayon, buhong ug makanunayon sa pagtubod sa iyang pagbati alang sa labing nagkinahanglan.

          Si Sir Dodong di ganahan nga mosangyaw sa iyang daghang mga buhat sa pagtabang.  Mao nga dakong pangahas kining akong gihimo.  Nanghinaot lang ko nga si Sir Dodong maoy labing makasabot nga ang kasingkasing nga mapasalamaton lisod gakotan ni pahilumon.

-o0o-

          Oo.  Usa ko sa mga natabangan ni Sir Dodong.  Di lang kausa.  Ni kaduha.  Hinunoa, sa dili na maisip kadaghan.  Ang iyang tabang nagkalainlain ang matang.  Sama, kon di man labaw pa, kabililhon sa materyal nga mga hinabang ang iyang pagdasig, pagtambag, o tim-os nga pagtimbaya.  Iyang pig-it sa kamot o dagpi sa abaga nakahatag nako og way kinutobang pasalig nga sa bisan, ug labi na, sa labing higpit nga mga pagsuway, di ko mag-inusara kay duna koy kadangpan.

          Apan ang kaligdong sa pagtabang ni Sir Dodong nakapatuyhad sab nako pagbarug sa akong kaugalingong mga tiil.  Nakapalig-on sa akong determinasyon sa di pag-abuso sa iyang kaayo.  Nga himuon ang tanan pagsagubang sa labing makalilisang nga mga pagsuway.

-o0o-

          Kon katabangan ni Sir Dodong, morang mosulbong ang imong katakos pag-atubang sa umaabot nga mas lisod pang mga hagit.  Apan sa samang higayon may makahupayng saad nga kon simbako layo ra to madagma, magpabilin siyang andam pagpatimbakuwas nimo.

          Ang tabang ni Sir Dodong di makapahuyang nimo, nga maghangad na lang sa iyang kaluoy.  Kon dili makahimo nimong mas takos.  Pagtabang sab sa uban pang mas nagkalisudlisod.

-o0o-

          Ang labing dakong mga tabang ni Sir Dodong nahimo nga wa siya mahibawo.          Tungod sa kadaghan sa mga kinabuhi nga iyang nahikap, nga nisangpot sa ilang pagkahaw-as gikan sa kakabos ug kaburong, ang kamatinabangon ni Sir Dodong napilu-pilo sa makadaghan.  Kay ang iyang mga natabangan nahimutang na man sa posisyon, gawas nga natakdan sab sa bililhon niyang mithi, pagtabang sa uban.

          Sa kataposan, duna koy ikumpisal:  Usa sa natabangan ni Sir Dodong nakadawat og gambalay sa kum-os nga papel nga sinuwat sa kamot.  Bisan angay untang ibasura, ang sinuwat napatik sa pamantalaan.  Ang magtatampo dihang nakakita sa iyang ngan nga sa labing unang higayon napatik sa The Freeman nakaamgo nga duna diay siyay kapuslanan, inay magpagapos sa kinabuhi sa way kinutobang katimawa.  Wa kahibawo si Sir Dodong ning panghitabo dul-an sa tulo na ka dekada ang nilabay.  Ang nisugal pagpatik sa taphawng sinuwat mao si Juanito Jabat.  Ug ang magtatampo mao ako.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com